اتحاد صنفی یکی از عوامل کلیدی موفقیت در صنایع بزرگ و جهانی است. کشورهایی که توانسته‌اند با بهره‌گیری از سیاست‌های مشترک و هم‌افزایی، یکپارچگی صنفی را در صنایع خود ایجاد کنند، نه تنها موقعیت برتر خود را در بازارهای جهانی تثبیت کرده‌اند، بلکه اعتماد و قابلیت رقابت را نیز افزایش داده‌اند. با این حال، تفاوت‌های فرهنگی، ساختاری و مدیریتی می‌توانند سطح اتحاد صنفی در کشورها را تحت تأثیر قرار دهند. در این مقاله، بر اساس دیدگاه‌های ارائه‌شده توسط آقای حنیف حکمتی در مصاحبه‌ای تخصصی، به بررسی تفاوت‌های اساسی میان اتحاد صنفی در ایتالیا و ایران می‌پردازیم و ریشه‌های اصلی این تفاوت‌ها را تحلیل می‌کنیم.
اتحاد صنفی در ایتالیا: هماهنگی فرهنگی و حرفه‌ای
ایتالیا نمونه‌ای موفق از کشوری است که اتحاد صنفی در صنایع آن به یک سطح پخته و حرفه‌ای رسیده است. این اتحاد بیش از هر چیز در قالب هماهنگی فرهنگی و حرفه‌ای نمود پیدا می‌کند، به طوری که از بیرون به‌عنوان یکپارچگی کامل دیده می‌شود. اما راز این هماهنگی در چیست؟
بلوغ فرهنگی در کار جمعی:
بر خلاف تصور برخی، اتحاد صنفی در ایتالیا تنها به معنای برگزاری جلسات منظم یا امضای توافقنامه‌های رسمی نیست. آنچه ایتالیا را متمایز می‌کند، بلوغ فرهنگی در زمینه کار جمعی و احترام به سیاست‌های کلان است. این ویژگی خود را در نحوه عملکرد کمپانی‌ها نشان می‌دهد:
- کمپانی‌های ایتالیایی حتی با وجود رقابت در برخی بازارها، در بازارهای دیگر زیر پرچم استراتژی‌های تعیین‌شده توسط انجمن سنگ ایتالیا به‌صورت یک تیم واحد فعالیت می‌کنند.
- از این منظر، اتحاد صنفی در ایتالیا نه تنها برای پیشبرد اهداف مشترک بلکه برای تثبیت جایگاه این کشور در بازارهای جهانی، به‌ویژه بازارهایی مانند برزیل، آمریکا و ایران، طراحی شده است.
نقش انجمن سنگ ایتالیا:
انجمن سنگ ایتالیا به‌عنوان یک نهاد مرکزی، نقش اصلی در شکل‌دهی و هدایت این اتحاد دارد. این انجمن با تدوین استراتژی‌های کلان و سیاست‌های مشخص، اهداف بلندمدت صنعت سنگ را تعیین می‌کند، به‌عنوان مثال:
- افزایش سهم بازار جهانی.
- تمرکز بر صادرات به بازارهای هدف.
- تقویت کیفیت و نوآوری در تولیدات.
کمپانی‌ها نیز در راستای این اهداف عمل می‌کنند و این رویکرد منسجم، موفقیت چشمگیری برای صنعت سنگ ایتالیا به همراه داشته است.
قانون‌مداری و شفافیت:
یکی از دلایل پایداری اتحاد صنفی در ایتالیا، حاکمیت قانون و شفافیت در عملکرد صنفی است.
- اختلافات میان کمپانی‌ها از طریق قوانین و مقررات حل و فصل می‌شود.
- حفاظت از اختراعات و حق مالکیت فکری، سطح اعتماد را میان فعالان صنف افزایش داده است.
این ساختار منظم، اختلاف‌نظرها را به حداقل رسانده و موجب ایجاد انگیزه برای همکاری جمعی شده است.
اتحاد صنفی در ایران: چالش‌ها و مشکلات
در مقابل، اتحاد صنفی در ایران همچنان با چالش‌های مهمی روبه‌رو است و به مرحله بلوغ نرسیده است. تفاوت‌های فرهنگی، ساختار مدیریتی و نبود سیاست‌گذاری کلان از جمله عواملی هستند که مانع شکل‌گیری یک اتحاد قوی و حرفه‌ای در صنایع کشور، به‌ویژه صنعت سنگ، شده‌اند.
نبود فرهنگ کار جمعی:
یکی از مهم‌ترین موانع بر سر راه اتحاد صنفی در ایران، کمبود فرهنگ کار جمعی است.
- فرهنگ کار جمعی از دوران کودکی شکل می‌گیرد و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، از طریق آموزش‌های رسمی، بازی‌های گروهی و ورزش‌های تیمی ترویج می‌شود.
- اما در ایران، این فرهنگ به اندازه ایتالیا توسعه نیافته است؛ به طوری که در بسیاری از صنایع، از جمله صنعت سنگ، شاهد چنددستگی و تعصبات منطقه‌ای یا شهری هستیم.
برای مثال: - فعالان صنعت سنگ در شهرهایی مانند اصفهان، محلات و شمس‌آباد معمولاً به‌طور جداگانه و بدون هماهنگی با یکدیگر فعالیت می‌کنند.
این موضوع سبب شده است تا سیاست‌های کلان کنار گذاشته شود و ایران نتواند به سهم قابل‌توجهی از بازار جهانی دست یابد (که طبق اظهارات، کمتر از یک درصد است).
نبود نهاد مرکزی قوی:
برخلاف ایتالیا که انجمن سنگ یک نهاد مرکزی قدرتمند محسوب می‌شود، در ایران چنین ساختاری هنوز وجود ندارد.
- تلاش‌ها برای اتحاد صنفی بیشتر در حد گفتمان و تمرین باقی مانده و به مرحله اجرا نرسیده است.
- نبود هماهنگی باعث شده که صنعت سنگ ایران، به‌رغم داشتن ظرفیت‌های عظیم، جایگاه خود را در بازار جهانی پیدا نکند.
اختلافات سنتی به جای قانون‌مداری:
در ایران، حل اختلافات صنفی اغلب به‌صورت سنتی و غیررسمی انجام می‌شود. به‌عنوان مثال:
- ریش‌سفیدی یکی از روش‌های مرسوم برای مدیریت اختلافات است که هرچند ممکن است در کوتاه‌مدت کارآمد باشد، اما در بلندمدت موجب کاهش اعتماد و ادامه چنددستگی می‌شود.
این در حالی است که در ایتالیا، شفافیت در قوانین و حل اختلافات صنفی از طریق مراجع قانونی، عامل مهمی برای تقویت اعتماد و همبستگی میان کمپانی‌ها است.
دلایل تفاوت‌ها میان ایتالیا و ایران
چرا این تفاوت چشمگیر میان اتحاد صنفی در ایتالیا و ایران وجود دارد؟ با توجه به بررسی‌های انجام‌شده، سه عامل کلیدی در این تفاوت نقش دارند:
- فرهنگ کار جمعی:
ایتالیا با داشتن فرهنگ جمعی توسعه‌یافته، توانسته است همکاری و هم‌افزایی را در صنایع خود تقویت کند.
اما در ایران به دلیل ضعف در آموزش‌های گروهی و نگرش‌های بیشتر فردمحور، هنوز این فرهنگ به بلوغ نرسیده است. - نهاد مرکزی قدرتمند:
وجود نهادی مانند انجمن سنگ ایتالیا که سیاست‌گذاری‌های کلان را انجام می‌دهد، به انسجام صنعت سنگ در ایتالیا کمک کرده است.
اما در ایران، نبود چنین نهادی منجر به پراکندگی تصمیم‌گیری‌ها و کاهش میزان هماهنگی شده است. - شفافیت و قانون‌مداری:
در ایتالیا، وجود قوانین شفاف و احترام به حقوق مالکیت فکری از جمله دلایل پایداری اتحاد صنفی است.
در مقابل، ایران با نبود چارچوب‌های قانونی مستحکم، با چالش‌های زیادی در شکل‌گیری اعتماد میان کمپانی‌ها مواجه است.
نتیجه‌گیری: راهکارهایی برای ایران
برای رسیدن به سطح بلوغ صنفی مشابه ایتالیا، ایران نیازمند مجموعه‌ای از اقدامات است:
- فرهنگ‌سازی: ترویج فرهنگ کار جمعی از طریق آموزش‌ها، رویدادها، و بازی‌ها.
- ساختار مرکزی: ایجاد نهادی قدرتمند برای تدوین سیاست‌های کلان و هماهنگی میان فعالان صنعت.
- حاکمیت قانون: ایجاد و تقویت قوانین شفاف برای حفاظت از حقوق صنفی و مالکیت فکری.
هرچند این مسیر ممکن است زمان‌بر باشد، اما با تصمیم‌گیری‌های صحیح و هدفمند، ایران می‌تواند به تدریج جایگاه خود را در بازارهای جهانی تقویت کرده و به الگویی برای سایر صنایع تبدیل شود.
